I. CHỨNG KHOÁN LÀ GÌ?
Chứng khoán là gì? Có nên đầu tư chứng khoán hay không? Là câu hỏi của nhiều nhà đầu tư muốn tìm hiểu tham gia thị trường chứng khoán.
1. CHỨNG KHOÁN LÀ GÌ?
Chứng khoán (CK) là bằng chứng xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với tài sản hoặc phần vốn của tổ chức phát hành. Các hình thức của chứng khoán: chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử. Có thể xem chứng khoán là 1 loại hàng hóa đặc biệt.
Chứng khoán gồm: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quĩ, …
a. Cổ phiếu:
Chứng nhận quyền sở hữu 1 phần tài sản của doanh nghiệp. Như vậy, đầu tư vào thị trường chứng khoán là bạn đang mua quyền sở hữu doanh nghiệp.
Người sở hữu cổ phiếu được gọi là cổ đông.
b. Trái phiếu:
Ghi nhận quyền sở hữu 1 phần vốn vay của bên phát hành. Bên phát hành có nghĩa vụ trả nợ người sở hữu trái phiếu (chủ nợ) khi đáo hạn. Khi giải thể, doanh nghiệp phải thanh toán cho người sở hữu trái phiếu trước khi chia cho cổ đông.
Người sở hữu trái phiếu được gọi là trái chủ.
Trái phiếu có 2 loại: trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp.
c. Chứng chỉ quĩ:
Xác nhận quyền sở hữu 1 phần vốn góp của nhà đầu tư đối với quĩ đại chúng.
Quĩ đại chúng là quĩ đầu tư hình thành từ vốn góp của nhà đầu tư (NĐT). Mục đích kiếm lợi nhuận từ việc đa dạng hóa đầu tư vào chứng khoán hoặc các tài sản khác. NĐT không có quyền kiểm soát đối với việc quyết định đầu tư của quĩ.
2. ĐẶC ĐIỂM CỦA CHỨNG KHOÁN
- Tính thanh khoản: Chứng khoán có tính thanh khoản cao hơn các tài sản khác. NĐT có thể dễ dàng mua đi bán lại chứng khoán mà không mất nhiều thời gian. Các loại chứng khoán khác nhau có khả năng chuyển nhượng khác nhau trên thị trường (TT). Trong đó, cổ phiếu có mức thanh khoản cao nhất.
- Tính rủi ro: Chứng khoán là tài sản mà giá trị chịu tác động lớn của nhiều yếu tố. Các rủi ro thường gặp: thị trường, nội tại doanh nghiệp, chính trị, …
- Tính sinh lợi: Lợi nhuận chứng khoán có được từ cổ tức hoặc chênh lệch giá trên thị trường.
3. THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
Thị trường chứng khoán (TTCK) là nơi trao đổi chứng khoán. TTCK giúp người thiếu vốn huy động vốn và người có vốn chuyển tiền của mình thành vốn đầu tư. Vì thế, thị trường chứng khoán còn được gọi là thị trường vốn.
a. Theo đối tượng trao đổi:
TTCK có thể phân làm 2 loại. Đó là thị trường cổ phiếu và thị trường trái phiếu.
- Thị trường cổ phiếu: Nơi trao đổi cổ phiếu do các công ty phát hành.
- Thị trường trái phiếu: Nơi trao đổi trái phiếu do nhà nước hoặc doanh nghiệp phát hành.
b. Theo tính chất:
TTCK có thể phân làm 2 loại: thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.
- Thị trường sơ cấp: Mua bán các chứng khoán mới phát hành (Initial public offering – IPO). Do đó, còn được gọi là thị trường phát hành. Thị trường sơ cấp giúp huy động vốn cho tổ chức phát hành.
- Thị trường thứ cấp: Giao dịch các chứng khoán được phát hành trên thị trường sơ cấp. Giúp tăng tính thanh khoản cho chứng khoán mà không làm tăng vốn cho tổ chức phát hành.
c. Theo phương thức hoạt động:
TTCK có thể phân làm 2 loại. Đó là thị trường tập trung (Sở giao dịch chứng khoán) và thị trường phi tập trung.
- Thị trường tập trung: Các giao dịch tập trung tại 1 địa điểm cụ thể (Sở giao dịch chứng khoán). Có mức giá xác định đối với mỗi chứng khoán trong cùng 1 thời điểm. Chỉ những chứng khoán đủ điều kiện niêm yết mới được giao dịch ở đây.
- Thị trường phi tập trung cùng với thị trường tập trung tạo nên thị trường chứng khoán hoàn chỉnh. Dành cho những chứng khoán không niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán (Over the counter – OTC).
4. CÓ NÊN ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN HAY KHÔNG?
Ngày nay, đầu tư chứng khoán không còn xa lạ với chúng ta. Nhất là khi ai cũng mong muốn có thêm nhiều nguồn thu nhập. Thay vì mang khoản tiền tiết kiệm gửi ngân hàng với lãi suất chỉ 6 – 7%/năm. Đầu tư chứng khoán giúp bạn có thể nhận được mức lãi suất cao hơn rất nhiều. Vì thế, trong các kênh đầu tư, chứng khoán luôn là 1 kênh đầu tư hiệu quả.
Ngoài ra, chứng khoán được các chuyên gia tài chính – kinh tế đánh giá là kênh đầu tư linh hoạt. Không cần số vốn lớn lên đến vài tỉ đồng để tham gia như bất động sản. NĐT chỉ cần có trong tay 10 triệu đồng đã có thể đầu tư chứng khoán. Lãi lỗ được tính toán rõ ràng và nhanh chóng.
Nếu tiền mặt là tài sản thanh khoản cao nhất thì chứng khoán xếp thứ 2. Mọi giao dịch mua bán của NĐT nhanh chóng có thể chuyển thành tiền mặt. TTCK Việt Nam được quản lí bởi nhiều cơ quan chức năng nên khá chặt chẽ và minh bạch. Chọn kênh đầu tư minh bạch có lợi hơn so với các kênh đầu tư chưa được công nhận.
Nếu chúng ta trang bị đủ kiến thức thì câu trả lời cho câu hỏi:
“Có nên đầu tư chứng khoán hay không?” – Chắc chắn là CÓ!
II. TÔI ĐẾN VỚI CHỨNG KHOÁN NHƯ THẾ NÀO
1. NGÀY ĐẦU BƯỚC CHÂN VÀO THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
Khi đang ngồi trên ghế đại học, tôi đã luôn khát khao có thể tự do tài chính sau này. Tình cờ tôi có đọc qua bài viết về chứng khoán. Biết được chứng khoán là kênh đầu tư hiệu quả, tôi bắt đầu quan tâm đến nó. Nhờ học APCS nên thời gian học trên lớp ít, tôi có nhiều thời gian để tìm hiểu chứng khoán.
Năm 2014, sau 1 thời gian đi làm, tôi đã tích lũy 1 số vốn để tham gia TTCK. Tôi còn nhớ mã giao dịch đầu tiên của mình là AGR. Lúc đó tôi nhầm AGR là ngân hàng Agribank, sau này mới biết là Agriseco. Lần đó tôi lãi 500 đồng/cổ phiếu. Với giá mua 6,000 đồng/cổ phiếu, tôi đã lãi hơn 8%. Tôi biết lần đó mình may mắn nên mới có lãi. Vì thế, tôi tập trung nghiên cứu chứng khoán 1 cách nghiêm túc.
2. CHỨNG KHOÁN LÀ GÌ? – VÍ DỤ
Trong phần I, chúng ta đã tìm hiểu lí thuyết chứng khoán là gì. Dưới đây là ví dụ để bạn có thể nắm được chứng khoán là gì:
a. Ví dụ 1:
Tôi muốn khởi nghiệp bán mật ong. Vốn ban đầu cần khoảng 100 triệu (mua mật ong, server, domain, …). Bố mẹ tôi hùn vốn mỗi người 20 triệu. Như vậy, bố mẹ tôi là cổ đông, mỗi người nắm 20% cổ phần công ty tôi. Bố mẹ có thể tham gia quyết định hoạt động kinh doanh mà không trực tiếp điều hành công ty. Mỗi khi có lãi, tôi đều chia lại cho bố mẹ (cổ tức).
b. Ví dụ 2:
Tết đến, tôi bán thêm bao lì xì. Để có vốn kinh doanh, tôi đã mượn tiền của bạn tôi. Tôi sẽ trả lãi bạn tôi 10% tiền vay sau khi bán hết dịp Tết. Như vậy, bạn tôi là chủ nợ (trái chủ) của tôi. Sau Tết (thời điểm đáo hạn), tôi trả cho bạn tôi cả vốn lẫn 10% tiền lời như cam kết.
c. Ví dụ 3: Chứng khoán như 1 loại hàng hóa (khẩu trang, thịt heo, thanh long, …). Giá tuân theo qui luật cung cầu của thị trường.
Năm 2020, dịch COVID-19 làm tăng nhu cầu mua khẩu trang y tế. Từ giá 40,000 đồng/hộp 50 cái lên 200,000 đồng/hộp. Như vậy, giá khẩu trang đã tăng 5 lần trong 1 thời gian ngắn. Khi dịch ổn định, nhu cầu khẩu trang y tế không còn nhiều, giá trở về ban đầu.
Chứng khoán cũng vậy, khi có 1 sự kiện (công ty kinh doanh có lãi, nội bộ mua thêm, …), nhu cầu mua cổ phiếu lớn làm giá tăng theo. Có những mã thậm chí tăng bằng lần x2, x3 trong 1 thời gian ngắn.
Ví dụ: Cổ phiếu SHB giá đóng cửa ngày 06/01/2020 là 5,270 đồng/cổ phiếu. Giá đóng cửa ngày 05/03/2020 của SHB là 12,900 đồng/cổ phiếu. Như vậy, SHB đã tăng 2.45 lần chỉ trong 2 tháng.
3. VÌ SAO TÔI CHỌN CON ĐƯỜNG TRỞ THÀNH CHUYÊN VIÊN TƯ VẤN CHỨNG KHOÁN
Những ngày đầu tôi tham gia thị trường chứng khoán, không người hướng dẫn, môi giới cũng không. Thời đó, mỗi khi muốn mua bán cổ phiếu, tôi phải lên công ty chứng khoán viết phiếu lệnh. Tôi nhớ những trưa nhịn ăn chạy lên công ty chứng khoán xem tình hình thị trường. Tranh thủ giờ nghỉ trưa đặt lệnh rồi chạy về công ty để kịp giờ làm buổi chiều.
Tôi cũng đã trả nhiều “học phí” trước khi kiếm được lợi nhuận trên thị trường chứng khoán. Vì thế, tôi thấu hiểu nỗi đau của NĐT khi thua lỗ như tôi đã từng. Tôi cũng đã từng sử dụng dịch vụ của nhiều công ty chứng khoán. Đầu tiên là công ty chứng khoán Phương Đông (ORS), nay là chứng khoán Tiên Phong (TPS). Tháng 12/2014, tôi chuyển sang dùng dịch vụ ở VNDirect. Từ đầu năm 2019 đến nay, tôi sử dụng hệ thống giao dịch của Rồng Việt (VDSC).
Sau những khó khăn buổi ban đầu, tôi rút ra cho mình nhiều bài học:
a. Đầu tư chứng khoán cần đội nhóm
Khi tham gia thị trường chứng khoán, bạn cần có môi giới chứng khoán. Môi giới có vai trò là mentor đồng hành cùng bạn trong suốt quá trình đầu tư. Để chiến thắng trên thị trường chứng khoán, nhiều khối óc vẫn tốt hơn.
b. Chứng khoán không cần nhiều thời gian
Thời gian đầu, tôi vừa đi làm lập trình vừa đầu tư chứng khoán. Công việc bận rộn, tôi chỉ có 1 – 2 tiếng buổi tối để nghiên cứu chứng khoán. Ấy vậy mà tôi vẫn lãi đều hàng năm. Vì thế, đầu tư chứng khoán không cần nhiều thời gian để theo dõi bảng điện.
c. Vốn đầu tư ban đầu không cần nhiều
Khác với bất động sản, đầu tư chứng khoán không cần nhiều vốn ban đầu. Với 10 triệu trong tay, bạn hoàn toàn có thể bắt đầu đầu tư chứng khoán. Hàng tháng, bạn chỉ cần trích ra 1 phần lương để đầu tư tích lũy thêm. Qua thời gian, tài sản của bạn sẽ tăng dần theo lãi kép.
TTCK Việt Nam đầu tư lãi 10 – 20%/năm là chuyện bình thường. Ấy thế mà nhiều người Việt Nam xem chứng khoán là cờ bạc, dễ bị mất trắng. Chính vì thế, tôi trở thành chuyên viên tư vấn chứng khoán. Tôi luôn tâm niệm giúp nhiều người Việt Nam có cái nhìn đúng đắn về TTCK. Nếu đầu tư nghiêm túc, chứng khoán là 1 kênh tạo thu nhập thụ động hiệu quả. Nó giúp NĐT sớm hiện thực hóa ước mơ của mình (tự do tài chính, mua nhà, du lịch, …). Mong ước của tôi là giúp nhà đầu tư sinh lời từ thị trường chứng khoán.
Hi vọng bài viết giúp bạn phần nào hiểu được chứng khoán là gì. Nếu bạn còn vấn đề thắc mắc hoặc muốn đầu tư chứng khoán, hãy liên lạc với tôi.